Rehabilitacija Dr Mate Gracića: Katolik koji je branio srpstvo
Viši sud u Beogradu rehabilitovao je dr Matu Gracića (1865-1944), dubrovačkog i beogradskog advokata, veleposednika i industrijalca, vođu i glavnog finansijera pokreta Srba rimokatolika i njihovih sportskih, kulturno-umetničkih i političkih organizacija u prošlom veku.
Dr Mato Gracić je bio prvo suvlasnik, a od 1909. godine i jedini vlasnik Srpske dubrovačke štamparije, koja je štampala mnoga književna dela od neprocenjivog značaja za srpsku istoriju i kulturu. Bio je vlasnik i elektronske industrije Signal u Beogradu (posle Drugog svetskog rata promenjeno ime u EI "Nikola Tesla") i nekoliko višespratnica i hotela u Dubrovniku i Beogradu.
Dr Mato Gracić bio je u Dubrovniku 1908. godine osnivač i prvi predsednik Srpskog sokolskog društva "Dušan Silni". Ujedno bio je i glavni finansijer Matice srpske u Dubrovniku, Zadruge Srba privrednika u Dubrovniku, Dubrovačkog srpskog pjevačkog društva "Sloga" i više redakcija srpskih glasila u gradu pod Srđem i Hrvatskoj.
Tuđman prognao unuka
O progonu poslednjeg unuka dr Mata Gracića raspravljano je i pred Haškim tribunalom. Upravo taj prognani unuk pokrenuo je postupak rehabilitacije svog dede, ali zbog činjenice da živi u Australiji, gde je jaka ustaška emigracija, savetovano mu je iz bezbednosnih razloga da mu se ime javno ne spominje. Zbog ozbiljnosti pretnji taj nekad poznati advokat ni posle 15 godina od progona ne sme da se vrati u Dubrovnik.
Tri godine nakon smrti dr Mato Gracić proglašen je ratnim zločincem i konfiskovana mu je sva imovina, i to bez sprovođenja bilo kakvog krivičnog postupka. On je okrivljen što je u hotelu Pošta u Dubrovniku "okupljao četničke glavešine na čelu sa vojvodom Jevđovićem i tu kovao planove protiv NOP-a".
Dr Mato Gracić je nasledio ogromno porodično imanje i bogatstvo, koje je uvećao radeći kao uspešan advokat. Doktorirao je pravo u Beču, a potom se posvetio biznisu investirajući u tada nove tehnologije - izgradnju tramvaja u Dubrovniku, proizvode u elektronskoj i radio industriji i nekretnine.
Zalaganje za srpstvo dr Mato Gracić je skupo platio. Prvo su ga 1914. godine, odmah posle sarajevskog atentata, austrijske vlasti uhapsile kao srpskog nacionalistu i zatvorile u tvrđavu u Šibeniku. Sa stvaranjem Hrvatske banovine 1939. godine, u Dubrovniku je počeo masovni i javni progon Srba, a na posebnom su udaru bili Srbi katolici. Mate je tada spas pronašao u Beogradu, ali je i tokom Drugog svetskog rata dr Mate Gracić je "kao prosrpski element" hapšen i mučen.
- Nažalost, progon porodice dr Mata Gracića nastavljen je i posle Drugog svetskog rata kada su u Dubrovnik planski naseljavani Hrvati, pa je deo familije Gracić našao spas u dalekoj Americi - ističe advokat Predrag Savić, koji kao je kao punomoćnik naslednika vodio postupak rehabilitacije.
- Sa dolaskom Tuđmanove vlasti na udaru se našao unuk Mate Gracića, poznati dubrovački advokat, koji danas ima politički azil u dalekoj Australiji. Porodična kuća mu je pokradena i devastirana. Uništena je bogata arhivska građa i svedočanstva, između ostalog, o prijateljstvu Mata Gracića sa kraljem Petrom Prvim Karađorđevićem i Nikolom Pašićem.
